In één klap lag alles stil. “Het was een knalhard ‘je mag niet starten’,” vertelt Erwin Vergeer. “Alleen als je de vergunning al binnen had, ging het goed.” In het nieuws hoorden we vooral boze boeren, maar ook de bouw werd zwaar getroffen. Zelf is Erwin er goed vanaf gekomen, maar landelijk moesten 18.000 projecten hun werkzaamheden stoppen. “Er zijn miljarden misgelopen.”
Terecht maar kort dag
Al in 2012 waarschuwde de Raad van State voor een oplopende hoeveelheid ammoniak en stikstofoxiden in de grond, wat slecht is voor de natuur. Daarom werd in 2015 het Programma Aanpak Stikstof opgesteld. Er was alleen één probleem met dat programma: het gaf toestemming voor stikstofuitstoot die in de toekomst mogelijk gecompenseerd zou worden. De Raad van State vond dit niet genoeg: volgens Europese regelgeving moet vooraf duidelijk zijn dat de uitstoot wordt gecompenseerd. In mei 2019 legde de Raad daarom alles stil.
Erwin Vergeer kijk nuchter naar dat oordeel. “Het is terecht. Op de stikstofkaart van Europa zie je Nederland fel oplichtten. We stoten het meeste uit van iedereen en ik begrijp dat we aan die Europese regels moeten voldoen. Ik had het alleen graag vijf jaar geleden gehoord.”
Daar ligt Erwin de vinger op de zere plek: hier had een betere langetermijnplanning achter moeten zitten. En dat geldt eigenlijk nog steeds. Het wetsvoorstel dat minister Schouten van LNV in oktober presenteerde kreeg nog veel kritiek dat het niet ver genoeg ging en daarmee dezelfde fouten maakte als de PAS uit 2015. Erwin: “Geef ons een plan waar we in 2030 moeten staan, dan hebben we de tijd om het op te pakken en een weg uit te stippelen.”
Waar komt stikstofuitstoot vandaan?
In de agrarische sector gaat het vooral om ammoniak dat wordt uitgestoten door dieren. In de bouw gaat het vooral om stikstofoxiden die vrijkomen bij het transport. Deze stikstofoxiden zijn bijvoorbeeld ook verminderd door de maximumsnelheid op snelwegen te verlagen.
Hoeveel stikstofoxide er wordt uitgestoten en wat het maximum is hangt af van de Natura2000-gebieden die in de buurt van de bouwplaats liggen en de flora en fauna die daar leeft. Dat hoeft niet het dichtstbijzijnde natuurgebied te zijn. Erwin: “In een project tegen de Reeuwijkse Plassen aan hadden wij het sterkst te maken met een bedreigde plantensoort in de Nieuwkoopse Plassen.”
Hoeveel stikstofoxide bij een project vrijkomt, hangt af van bijvoorbeeld het aantal draaiuren van kranen, de leeftijd van de vrachtwagens en het aantal verkeersbewegingen van en naar de bouwplaats.
Salderen
Stikstofuitstoot kun je op twee manieren compenseren: door intern of extern te salderen. Erwin: “Om intern te salderen moet je je werkwijze aanpassen. Wij reduceren bijvoorbeeld het aantal verkeersbewegingen door werknemers met één transport naar de bouwplaats te brengen in plaats van hen allemaal met eigen vervoer te laten komen. We verplaatsen ook de bouwwerkzaamheden naar minder stikstofgevoelige plekken. Soms kun je een deel al in elkaar zetten op een andere plek en dan naar de bouwplaats brengen. Of je gebruikt prefab-onderdelen.” Met dit soort maatregelen kon Vergeer Bouw doorgaan met de werkzaamheden, maar Erwin benadrukt dat dit niet overal mogelijk is.
Extern salderen gebeurt meer in de agrarische sector. Daarbij koopt de ene boer de ‘overgebleven’ stikstofuitstoot van een ander op.
Nieuw beleid
Op 17 december is de nieuwe stikstofwet aangenomen door de Tweede Kamer. Het kabinet stelt 6 miljard euro beschikbaar: 2 miljard voor het beperken van stikstofuitstoot, 3 miljard voor natuurherstel en een extra miljard voor woningbouw. In 2025 moet 40 procent van de Natura 2000-gebieden op een gezond stikstofniveau liggen, in 2030 de helft en in 2035 74 procent. Het streven om een totale stikstofreductie van 50 procent te halen is vooruitgeschoven van 2030 naar 2035.
Intussen komt de bouw al langzaam op gang. Het meetinstrument voor stikstofuitstoot is geüpdatet en vanaf november konden projecten waarvoor de vergunning was opgeschort, opnieuw een vergunning aanvragen. Het kabinet trekt dus een miljard uit voor verduurzaming van de bouw, bijvoorbeeld met schonere hijskranen en vrachtwagens. Erwin “Strengere eisen stimuleren innovatie. Iedereen gaat nu als een bezetene op zoek naar elektrische alternatieven om de stikstofuitstoot te beperken. Nu zijn elektrische kranen nog niet krachtig genoeg, maar over vijf jaar zal dat anders zijn.”
Erwin ziet wel het volgende milieuprobleem alweer opdoemen: “Elektrische kranen hebben een enorm accupakket nodig. Dat maakt ze veel zwaarder en dat wordt dan weer lastig voor de wegen in het Plassengebied. Daar mogen ze van mij ook alvast over nadenken.”
PFAS
Een andere stofgroep waar afgelopen jaar veel om te doen is geweest is PFAS (Per- en PolyFluorAlkyl Stoffen). Dat is een verzameling van zo’n zesduizend chemische stoffen die moeilijk afbreekbaar zijn. De stof is schadelijk voor de natuur, maar niet makkelijk uit de grond te halen.
In april 2019 publiceerde het RIVM een waarschuwend rapport, waarna een strenge tijdelijke norm werd opgelegd. De staatssecretaris nam het zeker voor het onzekere en besloot dat vanaf 1 oktober natuur- en landbouwgrond met meer dan 0,1 microgram PFAS per kilo niet meer mocht worden verplaatst naar minder vervuilde grond. Hierdoor stonden, net als na de stikstofingreep van de Raad van State, allerlei werkzaamheden abrupt stil.
Per 1 december bepaalde het RIVM na nader onderzoek een nieuwe norm: 0,8 microgram per kilogram grond. In juli 2020 werd dit opgehoogd naar 1,4 microgram, waardoor de meeste werkzaamheden weer door kunnen.
Je stem laten horen bij jouw ondernemersvereniging en bij OPBR. OPBR komt op voor de belangen van ondernemers aan tafel bij gemeente, regio en provincie, die elk een rol spelen bij de uitvoer van nieuw beleid.
De bouw start langzaam weer op, met strengere eisen. Op 17 december is het wetsvoorstel ‘Stikstofreductie en natuurverbetering’ door de Tweede Kamer aangenomen. De Eerste Kamer behandelt de wetswijziging half januari 2021.
De stikstofcrisis heeft een hoop media-aandacht gekregen, vooral gericht op ‘boze boeren’. De bouwsector is minder gehoord, maar ook die is miljarden misgelopen. Hoe staan de zaken er nu voor?
