OPBR verheldert en verenigt

Water in beweging in Bodegraven-Reeuwijk

De gemeente verzakt en het land is moeilijk bewerkbaar. Dat heeft deels te maken met het grondwaterpeil. Als het te hoog staat, is er wateroverlast. Staat het te laag, dan is er droogte. Het waterpeil houdt nauw verband met onze riolering. Rioolbeheerder Ferry Heuvelman vertelt hoe het water zich beweegt onder de grond en waarom het belangrijk is dat gemeente, ondernemer en particulier samen optrekken.
riolering

Ferry Heuvelman werkt al 18 jaar voor de gemeente, eerst voor Reeuwijk, daarna voor de fusiegemeente. Sinds 5 jaar is hij de rioolbeheerder en daar is het thema ‘klimaatadaptatie’ de laatste jaren prominent bijgekomen.

Om te begrijpen hoe riolering en grondwaterpeil samenhangen, legt Ferry eerst uit dat er twee types riolering zijn: vrijverval- en drukriolering. “Binnen de dorpskernen van de gemeente ligt vrijvervalriolering. De buizen liggen hier iets schuin onder de grond, zodat het water één kant op stroomt, richting het rioolgemaal van het hoogheemraadschap.” Vanaf dat rioolgemaal wordt het water naar de zuiveringsinstallatie gepompt en vandaar de Rijn en Gouwe in. “In het buitengebied werkt het anders,” gaat Ferry verder. “Daar zijn de afstanden te groot om de buizen voldoende schuin te leggen. Dan zou je te diep de grond in moeten. Daarom maken we daar gebruik van pompjes. Dat heet drukriolering.”

Een verder onderscheid in rioleringsstelsels is dat tussen een ‘gemengd stelsel’ en een ‘gescheiden stelsel’. Bij het eerste komt wordt ook het regenwater via de riolering afgevoerd naar de waterzuiveringsinstallatie. Bij een gescheiden stelsel wordt het regenwater naar sloten en putjes geleid. “Tegenwoordig leggen we als het kan gescheiden rioleringen aan. Regenwater is namelijk relatief schoon en hoeft in principe niet naar de waterzuivering. Dat is zonde van de energie. Bovendien werkt de zuiveringsinstallatie het beste bij vies water – hoe viezer hoe beter.”

Werkzaamheden op Zoutman

Op Zoutman ligt nu vrijvervalriolering, maar die werkt niet goed. Het water moet naar het rioolgemaal aan het eind van de Fokkerstraat stromen, maar het rioolstelsel van de woonwijk ligt hoger dan die van het bedrijventerrein. Daardoor loopt het water onder het bedrijventerrein niet goed weg en stromen de putten te snel over met vuil riool- en regenwater, dat in de sloten terechtkomt. “Een optie was om het riool op heel Zoutman op te hogen, maar dat kost veel tijd, geld en overlast,” vertelt Ferry. “In plaats daarvan plaatsen we een pomp op het laagste punt van de riolering, de kruising Van Leeuwenhoekstraat-Edisonstraat. Van daar pompen we het water alsnog naar het rioolgemaal van Rijnland aan het eind van de Fokkerstraat.”

WATEROVERLAST VOORKOMEN

 

Elk rioolstelsel heeft een maximale capaciteit. Tijdens heftige regenbuien kan de riolering het water niet snel genoeg wegvoeren. Om wateroverlast te voorkomen, heeft de gemeente twaalf ‘bergbezinkbassins’ gebouwd. Dat zijn grote betonnen kelders onder de grond waar honderden kuubs rioolwater tijdelijk in kunnen worden opgeslagen. Er liggen er zeven in Bodegraven, twee in Reeuwijk-Brug en in Nieuwerbrug, Waarder en Driebruggen elk één. “In Reeuwijk-Dorp en Tempel ligt vaak een gescheiden riolering die het regenwater apart afvoert. Daarom zijn daar geen bergbezinkbassins nodig,” ligt Ferry toe.

In een bergbezinkbassins wordt overtollig water tijdelijk opgeslagen, zodat het daarna rustig weg kan stromen. “Het water komt zo’n bassin binnen als het waterniveau in het riool te hoog wordt. In het bassin bezinkt vervolgens het vuil. Mocht het zo hard regenen dat ook het bassin volraakt, dan stroomt alleen het relatief schone water aan de bovenkant naar buiten de sloot in. Als het waterniveau in het riool weer is gezakt, gaan er twee pompen aan. De eerste woelt het vuil los van de bodem en de tweede pompt het vieze water terug het riool in, waarna het kan worden gezuiverd door het hoogheemraadschap.”

DROOGTE VOORKOMEN

We hebben de afgelopen jaren steeds vaker te maken met lange periodes van droogte, die slecht zijn voor de landbouw. Zouden we hier water voor kunnen opslaan in de bergbezinkbassins? “Dat zet geen zoden aan de dijk, vrees ik. Om het grondwater op peil te houden heb je veel meer water nodig. Zo’n bak is daar niets bij en bevat bovendien onbruikbaar vuil water. Daarnaast heb je de bergbezinkbassins juist in de zomer leeg nodig, want dan zijn de hevigste buien en kan de grond zelf het minste opnemen.”

Wat wel zou kunnen werken is onderwaterdrainage. Tussen Driebruggen en de A12 is hiermee recent een groot testproject afgerond, met succes. “Een samenwerkingsverband van boeren, gemeente en hoogheemraadschap hebben het drainagesysteem aangelegd. Die drainage brengt polder en sloot in nauwe verbinding. Normaal dringt het slootwater niet door tot het midden van het land, maar via dit systeem wel. Zo blijft het grondwaterpeil dus constant. Dat voorkomt bodemdaling door het inklinken van uitgedroogde veengrond en betekent dat er én geen drassige winters én geen droge zomers meer zijn.”

“Met nieuwe drainage zijn er én geen drassige winters én geen droge zomers meer”

Ferry zou dit systeem ook graag gaan uitproberen in de dorpen. “Een eerste project is inmiddels gestart en een mooie tweede testcase zou de Elzenhof in Bodegraven zijn. De wegen in deze wijk zijn erg verzakt door uitdroging en inklinking van de veengrond. De riolering moet binnenkort vervangen worden. Hopelijk kan een drainagesysteem verdere verzakking tegengaan.”

KLIMAATADAPTATIE

Sinds het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie houdt Ferry zich ook bezig met klimaatadaptatie. En dat is niet alleen een zaak voor de gemeente. Er ligt een grote taak bij het klimaatbestendig maken van bedrijventerreinen en een flink gedeelte daarvan is eigendom van ondernemers. “Bedrijventerreinen barsten van de platte, zwarte daken, de grote oppervlakken asfalt en de bestrating zonder groen. En dat zorgt voor hittestress,” vertelt Ferry. “Dat betekent extra warmte, lagere productiviteit en gezondheidsklachten voor mens en dier. Bovendien kost het onnodig veel energie en dus geld om de binnenkant van die gebouwen weer koel te krijgen.”

Om hittestress te bestrijden, kun je van het dak vergroenen met sedum. “Dat houdt vocht vast, biedt verkoeling en bevordert de biodiversiteit. Je kunt zo’n groen dak ook nog combineren met zonnepanelen, die hierdoor koel blijven en zo extra rendement opleveren. Het maakt beide investeringen extra rendabel.”

Vergeet bovendien de parkeerplaats niet, waarschuw Ferry. “Dat is een groot, donker oppervlak, een warmtemagneet. Maar als je er alleen parkeert, waarom moet het dan asfalt zijn? Leg tegels neer waar gras tussen kan groeien of ga helemaal voor grasverharding. Dat is goed voor de biodiversiteit en regenwater zakt erdoorheen, zodat het grondwater op peil blijft en er geen wateroverlast is.”

“Vergeet de parkeerplaats niet: dat is een warmtemagneet”

Ten slotte kun je extra water en energie besparen door de regenpijp op een sloot aansluiten. “Dat scheelt de waterzuivering overbodig werk en houdt het grondwater op peil. Heb je daarnaast een tuin te onderhouden? Zet een regenton neer en gebruik het water dat je zelf opvangt. Zo houden we de gemeente klimaatbestendig.”

 

Ja, ik wil op de hoogte blijven!

Aanmelden nieuwsbrief
Sluiten